SPOKOJNY CIĄŻEŃ – BUDZIKÓW ŚWIAT

Nieopodal spokojnie płynącej Warty, na wzgórzu wznosi się rokokowy XVIII-wieczny dawny pałac biskupi. Dumnie wzbogaca krajobraz Nadwarciańskiego Parku Krajobrazowego, na granicy, którego stoi. Będąc w okolicy można przystanąć i zajrzeć do jego francuskiego parku z widokiem na dolinę i odpocząć w cieniu pobliskich drzew.

*_{Ignacy Raczyński, portret ze zbiorów Muzeum Narodowego w Rogalinie}*

Nie znajdziemy dużej ilości danych na temat pałacu, wybudowany został na zlecenie bpa Teodora Czartoryskiego po 1758 roku, ale ukończony przez kolejnego bpa Ignacego Raczyńskiego do roku ok 1810. W 1818 roku, kiedy skonfiskowane zostały dobra kościelne, pałac trafił w ręce Wacława Gutakowskiego, to właśnie na jego postaci chciałam się na chwilę zatrzymać.

Wacław Gutakowski, syn znanego w Księstwie Warszawskim Ludwika Szymona Gutakowskiego herbu Gutak, prezesa senatu, szambelana Jego Królewskiej Mości, czynnego członka wolnomularstwa, założyciela loży masońskiej w Krakowie i Wielkiego Mistrza Wielkiego Wschodu Narodowego. Dopiero w wieku 49 lat pojął za żonę młodziutką [około 17 letnią] Teresę Sobolewską herbu Ślepowron w 1787 roku, która zmarła krótko po porodzie Wacława w marcu 1790 roku, osierocając jego i dwuletnią wtedy już siostrę Wacława-Gabrysię. Macochą dzieci w 1799 roku została siostra Teresy, Marianna. Nie są znane jednak losy dzieci w tamtym czasie. Historię jego życia najlepiej przedstawi jednak jego nekrolog z Kuriera Poznańskiego przytoczony poniżej.

*źródło: „Wspomnienia z Turwi” Krzysztof Morawski s. 271*

_{Płukownik Wacław hr. Gutakowski, zgasł w Kopaszewie o 11 godz. w nocy bm. w dziewiędziesiątym i trzecim roku życia. Był to jeden z tych zacnych weteranów, którzy z przymiotami gorącego patryotyzmu, osobistej dzielności wybróbowanego męstwa, łączyli wysokie zalety i cnoty człowieka i chrześcijanina. Z przerażającą zaprawdę szybkością przerzedzają się i giną szeregi tych mężów, co sławę polskiego oręża roznieśli w dalekie strony świata, walcząc niezłomnie pod obcemi znakami i krwią swoją zraszając obfite liczne kraje w tej blogiej nadziei, że czynią to dla dobra ojczyzny, którą ich wódz, pogromca prawie całej Europy, odbuduje w nagrodę za ich poświęcenie i bohaterstwo. Do najszlachetniejszych z pomiędzy nich należał z pewnością hr. Gutakowski. Urodzony z Ludwika Gutakowskiego, podkomorzego W. Księstwa litewskiego prezesa senatu, i z Teresy Sobolewskiej, kasztelanki warszawskiej, w Górze pod Warszawą, dnia 7 marca r. 1790, w szesnastym roku życia (1806) wstąpił już do gwardyi honorowej w Warszawie, następnie zaś do pułku ułanów Wincentego Krasińskiego. Mianowany adjutantem jenerała Różnieckiego, w tym stopniu i charakterze odbył kampanią w roku 1809, odznaczył się chlubnie pod Raszynem, był czynnym przy wzięciu Krakowa, i odbył kampanią rosyjską w r. 1812 przy boku jenerała Różnieckiego. Mnogim dowodem męztwa, jakie złożył podczas tej wojny, zawdzięczał rangę pułkownika 13 pułku huzarów Księstwa Warszawskiego, lecz świetnie rozpoczętą karyerę wojskową przerwała ciężka rana, otrzymana przez młodego pułkownika pod Dohną. Za najlepszą miarę położonych w tak młodym wieku zasług posłużyć może fakt, że hrabia został ozdobiony najwyższą wtedy u nas dekoracją wojenną W. Księstwa warszawskiego. Gdy długoletnie wojny skończyły się ostateczną klęską bohatera, w którym Polacy tak wielkie pokładali nadzieję, rozczarowany naród z innej strony zaczął wyczekiwać zbawienia. Szczególniej wojskowi, żołnierze Napoleońscy, poszli za tym prądem, a nasz pułkownik zastął flugeeladjutantem cara Aleksandra I. Nie długo potem (1817) wszedł w związki małżeńskie z Józefą Grudzińską. Zamiłowany w wojskowym zawodze, widząc w nim środek odzyskania narodowej niepodległosci, byłby niezawodnie wytrwał na stanowisku przez długie lata, gdyby nie brutalność w. księcia, której nie mogł się poddać. Jakoż po przykrym zajściu z tym gwałtownym człowiekiem, wziął dymisję (1822) i wyjechał za granicę; później osiedlił się w Poznańskim. Do wielu zalet, które zdobiły tę szlachetną i piękną duszę aż do ostatnich lat długiego życia, należą: wielkie miłosierdzie, gotowość na śmierć i żywa, gorąca wiara. Miłość do Kościoła łączył On zawsze z serdeczną miłością kraju; to też nigdy nie stracił wiary w przyszłość i odrodzenie ojczyzny. Skończył z zajwiększą przytomonością, wyspowiadał się i komunikował, otoczony rodziną Chłąpowskich, która w starości pielęgnowała go z synowską czcią i miłością, błogosławił każdemu z osobna aż do drobnych dziatek, i umarł z uśiechem na ustach. Cześć jego pamięci!}

_źródło:_{Kurier Poznański 1882.11.30 R. 11 nr 274}

Można naleźć jeszcze kilka wspomnień dotyczących tego mości bohatera, większość jednak dotyczy czasów jego życia, już w Turwi czy Kopaszewie. Poza informacją o bankructwie, do którego doprowadziło go posiadanie tegoż pałacu, brak innych wzmianek w temacie. Wiadomym jest, że po śmierci żony Józefy z Grudzińskich w 1861 roku, Wacław przeprowadził się już do Turwi, a następnie do Kopaszewa, gdzie zmarł.

*_{źródło: Ciążeń 1967 r. aukcja internetowa}*

Pałac przechodził w kolejnych latach z rąk do rąk, wymienione są rodziny min. Golczków, Dębskich i Zakrzewskich, a po bankructwie tych ostatnich wszedł w ręce skarbu państwa. Po krótkim epizodzie szkoły podstawowej w murach pałacu, od 1969 roku, należy on po dziś dzień do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, który utworzył w nim filię biblioteki oraz Dom Pracy Twórczej, dając mu drugie życie.

Obecnie park przypałacowy jest udostępniony do odwiedzania, my właśnie w zimowe popołudnie wybraliśmy się tam na spacer. Krocząc ścieżkami parku można napotkać na pomnik przyrody, pozostałości strych fundamentów oraz chłonąć spokój płynący z otoczenia. Przy słonecznej pogodzie, warto zabrać okulary, odsłonięte wzgórze jest skąpane wtedy w słońcu z widokiem na sunącą w dolinie Wartę. Sam pałac można też obserwować z wody, jeżeli wybraliście ten fragment Wielkiej Pętli Wielkopolski do przepłynięcia kajakami, co oczywiście jest możliwe np. z Lądu do Pyzdr.